Cross line monument - toespraak burgemeester Jan de Vries - 13 april 2022
SLIEDRECHT - Vanochtend, woensdag 13 april 2022, rond half tien, hield burgemeester Jan de Vries een toespraak bij het Crossline Monument.
'Beste jongens en meisjes, beste genodigden en andere aanwezigen,
Hartelijk dank Angela voor jouw woorden. Natuurlijk ben ik ook ontzettend blij dat we deze herdenking en de mooie traditie van de overdracht van de adoptie van het Crossline monument nu weer zonder beperkingen kunnen organiseren.
Door hier met veel mensen samen de liniecrossers te herdenken en door het Crossline monument te adopteren vergeten wij niet hoe moedig de liniecrossers zijn geweest en hoe groot hun bijdrage is geweest aan het verzet en daarmee ook aan de bevrijding van Nederland.
De liniecrossers zorgden voor de verbinding tussen Sliedrecht, dat nog bezet was, en het al bevrijde Lage Zwaluwe. Het is haast niet voor te stellen dat zij 374 keer met een kano de oversteek waagden. Dat deden zij met groot gevaar voor hun eigen leven. Wat een moed was hiervoor nodig. Twee liniecrossers werden opgepakt en werden door de Duitse bezetters verhoord, mishandeld en geëxecuteerd. Vandaag herdenken wij deze en alle andere liniecrossers met diep respect.
Jan de Landgraaf
Een van de liniecrossers was de Sliedrechter Jan de Landgraaf. Hij was de zoon van wethouder De Landgraaf, naar wie in Sliedrecht ook een straat is vernoemd. Jan was student werktuigbouwkunde voordat hij in aanraking kwam met het verzet. In het verzet werkte hij onder de schuilnaam van Dove Jan. In juli 1944 moest Dove Jan onderduiken en vertrok hij naar de Biesbosch waar hij met andere onderduikers leefde in kleine woonarken en keten. Daar pakten ze Duitsers op en werd hij een van de belangrijkste liniecrossers.
Voor zijn verzetswerk werd Jan de Landgraaf in 1948 onderscheidden met de hoogste onderscheiding, de Militaire Willemsorde. Daarna gaf hij een interview en vertelde hij het volgende:
“Zij hadden daar mensen voor nodig, die de Biesbosch goed kenden en wat durfden. Piet van den Hoek uit Werkendam en ik werden daarvoor gevraagd. 't Was nu niet zo rustig meer op het water…… wij hadden geholpen de dijk te bewaken en we wisten er dus alles van. Er zaten overal vijandelijke posten en er patrouilleerden steeds Duitse boten.
Maar het werk moest gedaan worden. Er moesten boodschappen overgebracht worden naar Werkendam en Sliedrecht voor de Inlichtingendienst. Wij deden alleen het overvaren, aan de wal waren weer koeriersters die de papieren en de tekeningen overbrachten. Eerst ging het alleen om documenten: beschrijvingen van vijandelijke bewegingen, tekeningen van bewapening enzo, maar later werd de cross-line ook gebruikt voor het overbrengen van leden van de Airbornetroops; officieren die bij Arnhem hadden gevochten. Er werden van Drimmelen uit 'operators' naar het bezette gebied gebracht en de bootjes werden verder zoveel mogelijk opgevuld met sera en medicijnen voor de ziekenhuizen.
"We gingen meestal met een kano of met een roeibootje en zoveel mogelijk door binnenwatertjes. De vaarweg was 18 km lang en we voeren alleen 's-nachts, bij donkere maan. De tocht duurde van drie tot zeven uur, dat lag aan het weer en het tij.
Het waren natuurlijk verschrikkelijk gevaarlijke tochten, maar daar wil ik niet veel meer van vertellen. Twee van mijn kameraden werden gevangen genomen en gefusilleerd. Je wist dat zoiets je elk ogenblik kon overkomen. Piet van den Hoek werd ook gepakt. Zijn bootje was helemaal kapot geschoten. Maar hij is na een maand weer ontsnapt … Ja, hij heeft nu ook de Willemsorde gekregen, En ikzelf … ik ben op het kantje af ontkomen. Natuurlijk was het dikwijls op een haar, maar die ene keer … toen schoten ze ook mijn kano kapot. Maar mij kregen ze niet, ik zwom een eind en toen ging ik de wal op, door de mijnenvelden heen. Er was geen keus, ik moest wel. Het is goed gegaan … ik kwam behouden terug.”
Een aangrijpend verhaal. Dove Jan heeft 30 keer gecrosst. Jan de Landgraaf is daarom een grote Sliedrechtse verzetsheld.
Aleksandr Bober
Ook vandaag nog zijn er liniecrossers. Niet in Nederland maar wel hier dichtbij. In Oekraïne, een land dat lijdt onder een vreselijke Oorlog.
Ik las het verhaal van Aleksandr Bober uit Kiev. Hij gaf motorrijlessen in een buitenwijk van Kiev.
Toen na de oorlogsverklaring van Poetin in de hoofdstad de eerste explosies klonken, besloot hij met zijn vriendin en haar moeder naar Vinnytsia te gaan, een stad op 200 kilometer afstand van Kiev. Hij vertelde aan de NOS zijn verhaal:
"Daar dachten we veilig te zijn, maar ook daar werden aanvallen uitgevoerd. Ik heb mijn vriendin met haar familie naar de grens met Roemenië gebracht en daar achtergelaten. Dat was heel moeilijk, maar ik kon niet anders. Maar ik moest wel, ik moet mijn huis verdedigen."
Ik werk nu als ‘oorlogspostbode’ voor de Oekraïense strijdkrachten. Ik ken Kiev op mijn duimpje en weet waar de special operations zijn. Ik breng eten en brandstof, maar ook belangrijke documenten van de inlichtingendienst.
Gisteren moest ik eerst gevechtsuitrusting van een garage naar militairen brengen, daarna alleen een paar pakken melk. Ook heb ik de diesel uit de motoren van mijn rijschool gehaald om aan de strijdkrachten te geven. Ik ben geen robot, ik moet gewoon rust pakken. Het lukt om te slapen terwijl raketten Kiev bestoken. Ik denk gewoon: ik laat die klootzakken mijn slaap niet verpesten en dan val ik in slaap.
Iedereen vecht mee en iedereen is gemotiveerd. Dit gaan we zeker winnen."
Iedere dag voerde Aleksandr, de ‘oorlogspostbode’, meerdere missies uit. Aleksandr Bober is daarmee de liniecrosser uit Kiev. Hij is vast een van de velen.
De familie van Aleksandr vluchtte naar Roemenië. Vanuit Roemenië zijn er ook vluchtelingen naar Nederland en naar Sliedrecht doorgereisd. Zo komen de verhalen van liniecrossers Jan de Landgraaf en Aleksandr Bober vandaag hier in Sliedrecht samen.
Door hun persoonlijke verhalen beseffen wij nog meer hoe groot de waarde is van onze vrijheid. Daarom staan wij vandaag hier bij het Crossline monument. Uit groot respect voor de liniecrossers. Ik heb ook respect voor jullie, jongens en meisjes. Door jullie adoptie van het Crossline monument houden jullie de herinneringen aan de liniecrossers levend. Door hen te herinnering koesteren en beschermen wij onze vrede, veiligheid en vrijheid. In Sliedrecht, in Nederland, in Oekraïne, in Europa en overal op deze aarde.
Dank jullie wel.'
